Społeczeństwo obywatelskie wymaga od państwa nie tylko skutecznego zarządzania, ale również otwartości na dialog z obywatelami, organizacjami pozarządowymi (NGO) i sektorem prywatnym, który stanowi istotny element gospodarki. Transparentność działań administracji publicznej jest jednym z najważniejszych narzędzi budowania zaufania i efektywnej współpracy. Dotyczy to oczywiście również sfery internetowej, w tym stron www instytucji rządowych. Przejrzystość oznacza udostępnienie informacji, które pozwalają obywatelom oraz innym interesariuszom lepiej zrozumieć decyzje podejmowane przez administrację, a także umożliwiają im aktywne uczestnictwo w życiu publicznym.
Niestety informacje, które powinny być publiczne nie zawsze takimi są. Warto tu podkreślić chociażby brak dostępu do istotnych danych na stronach ministerstw, takich jak kontakty do osób odpowiedzialnych za konkretne obszary polityki (m.in. sekretariaty danych departamentów lub ministrów), oraz wpływ tych niedoborów na współpracę z organizacjami pozarządowymi i przedsiębiorcami.
Problemy wynikające z braku transparentności w udostępnianiu informacji
Przejrzystość działań ministerstw opiera się na dostępności kluczowych informacji, w tym kontaktów do odpowiednich osób oraz szczegółowych danych dotyczących polityk rządowych. Kiedy te informacje są trudne do uzyskania, tworzy się bariera w komunikacji między administracją a jej interesariuszami. Ten problem można rozpatrzeć w dwóch kategoriach:
- Ograniczony dostęp do danych kontaktowych
Jednym z podstawowych problemów, z którymi spotykają się osoby lub organizacje chcące współpracować z ministerstwami, jest brak szczegółowych informacji kontaktowych. W wielu przypadkach na stronach internetowych ministerstw można znaleźć tylko ogólne adresy e-mailowe lub formularze kontaktowe. Tylko w niektórych ministerstwach, takich jak Ministerstwo Cyfryzacji, można natrafić na pełne dane kontaktowe, takie jak numery telefonów i adresy e-mail do sekretariatów poszczególnych ministrów. Pozwala to na łatwiejszą i szybszą komunikację.
Tymczasem w innych ministerstwach, takich jak np. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, dostęp do takich danych jest znacznie bardziej ograniczony.- dostępne są jedynie ogólne formularze kontaktowe, co wydłuża czas oczekiwania na odpowiedź i skutkuje mniejszą efektywnością współpracy. Brak dostępu do bezpośrednich kontaktów utrudnia komunikację i stwarza niepotrzebne bariery pomiędzy decydentami a kluczowymi interesariuszami po stronie społeczeństwa obywatelskiego i biznesu.
- Niedostatek informacji o działaniach i projektach
Transparentność obejmuje również dostępność szczegółowych informacji na temat realizowanych przez ministerstwa projektów, programów oraz planowanych zmian legislacyjnych. Obywatele oraz organizacje pozarządowe potrzebują jasnych danych, by móc efektywnie angażować się w procesy konsultacyjne. Niestety, wciąż zdarza się, że ministerstwa nie udostępniają wystarczającej ilości szczegółowych materiałów, takich jak raporty z konsultacji społecznych, analizy wpływu nowych regulacji czy informacje o aktualnych programach wsparcia. Taki stan rzeczy prowadzi do chaosu informacyjnego, gdzie zainteresowane strony nie wiedzą, gdzie szukać istotnych informacji, a także jak włączyć się w procesy decyzyjne.
Jak brak dostępu do informacji wpływa na współpracę z NGO
i przedsiębiorcami?
Brak transparentności oraz ograniczony dostęp do kluczowych informacji bezpośrednio wpływają na jakość współpracy między administracją publiczną a organizacjami pozarządowymi oraz przedsiębiorcami. Przejrzystość jest fundamentem efektywnej współpracy, która powinna opierać się na rzetelnych i łatwo dostępnych danych.
- Problemy organizacji pozarządowych
Organizacje pozarządowe, które aktywnie uczestniczą w procesach konsultacyjnych i współpracy z administracją publiczną, napotykają liczne trudności, gdy brakuje przejrzystych informacji. Aby mogły dzielić się swoją wiedzą i propozycjami z decydentami, muszą mieć dostęp do szczegółowych informacji na temat projektów, które mogą oddziaływać na ich pracę. Niedostatek tych danych, lub trudność w ich zdobyciu, sprawia, że organizacje te często nie mogą skutecznie angażować się w procesy legislacyjne i konsultacyjne, co prowadzi do ich marginalizacji w decyzjach dotyczących polityki społecznej, edukacyjnej czy ochrony zdrowia.
- Trudności dla przedsiębiorców
Dla przedsiębiorców brak transparentności na stronach ministerstw również stwarza poważne problemy. Firmy potrzebują dostępu do szczegółowych informacji na temat przepisów prawnych, regulacji, programów wsparcia oraz funduszy unijnych. Kiedy te dane są trudno dostępne lub niekompletne, przedsiębiorcy mają trudności z podejmowaniem decyzji inwestycyjnych i dostosowywaniem swoich działań do zmieniających się przepisów. Taki stan rzeczy może wpłynąć na rozwój gospodarki, ponieważ brak jasności w regulacjach zmniejsza pewność inwestycyjną i utrudnia korzystanie z dostępnych narzędzi wsparcia.
Analiza Ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej
Zgodnie z Ustawą z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. 2001 nr 112 poz. 1198), każda osoba ma prawo do uzyskiwania informacji publicznej, a organy władzy publicznej są zobowiązane do udostępniania takich danych w sposób przejrzysty i dostępny. Ustawa ta stanowi fundament dla zapewnienia jawności działalności administracji rządowej i samorządowej. Dzięki niej, obywatele oraz organizacje mogą w pełni korzystać z przysługujących im praw dostępu do informacji, co pozwala na skuteczną kontrolę nad działaniami rządu oraz większą odpowiedzialność organów publicznych wobec obywateli. Jednakże, w praktyce dostęp do takich informacji bywa utrudniony, szczególnie w przypadku danych dotyczących decyzji, które mogą wpływać na interesy organizacji czy firm. Warto zatem dążyć do pełnej implementacji zapisów ustawy, aby zapewnić skuteczny dostęp do informacji, który będzie sprzyjał lepszej współpracy między administracją a obywatelami oraz organizacjami.
Propozycje dobrych praktyk: Jak zwiększyć transparentność administracji publicznej?
Aby poprawić sytuację i zapewnić większą przejrzystość administracji publicznej, należy wprowadzić kilka kluczowych praktyk, które pomogą zwiększyć dostępność informacji i usprawnić współpracę z przedsiębiorcami.
- Publikowanie pełnych danych kontaktowych
Każde ministerstwo powinno publikować szczegółowe informacje kontaktowe, nie tylko ogólne adresy e-mail, ale także numery telefonów do sekretariatów oraz bezpośrednie dane do osób odpowiedzialnych za konkretne projekty. Warto zauważyć, że gdy zainteresowany podmiot kieruje prośbę na ogólny mail danej instytucji rządowej to ta ma czas do 30 dni aby przekazać odpowiedź co znacząco wydłuża czas uzyskania informacji, które powinny być ogólnodostępne.
- Regularne aktualizowanie informacji na stronach internetowych
Ministerstwa powinny regularnie aktualizować informacje na swoich stronach internetowych, tak aby zawsze były dostępne dane dotyczące realizowanych projektów, nowych ustaw oraz wyników konsultacji społecznych. Tylko w ten sposób można zapewnić, że osoby korzystające z tych zasobów mają dostęp do najbardziej aktualnych informacji.
- Przejrzystość procesów decyzyjnych
Ważnym krokiem ku większej transparentności jest publikowanie szczegółowych dokumentów dotyczących procesów decyzyjnych. Ministerstwa powinny udostępniać projekty ustaw, analizy skutków regulacji oraz wyniki konsultacji społecznych, aby zainteresowane strony mogły zapoznać się z pełnym zakresem działań i wziąć udział w konsultacjach.
- Ułatwienie dostępu do dokumentów publicznych
Ministerstwa powinny umożliwić obywatelom szybki dostęp do dokumentów publicznych, takich jak raporty, analizy czy wyniki badań. Platformy internetowe powinny być tak zaprojektowane, aby użytkownicy mogli łatwo wyszukiwać i pobierać potrzebne materiały.
- Wykorzystanie nowoczesnych narzędzi cyfrowych
Wykorzystanie narzędzi cyfrowych, takich jak systemy do zgłaszania uwag, uczestniczenia w konsultacjach społecznych czy śledzenia postępu projektów, może znacznie poprawić jakość współpracy między administracją a obywatelami, NGO i przedsiębiorcami.
Podsumowanie
Transparentność działań ministerstw ma kluczowe znaczenie dla budowania zaufania i efektywnej współpracy z obywatelami, organizacjami pozarządowymi oraz przedsiębiorcami. Brak przejrzystości, szczególnie w zakresie udostępniania danych kontaktowych i informacji o działaniach ministerstw, może znacznie utrudniać współpracę i obniżać efektywność administracji publicznej. Wprowadzenie dobrych praktyk, takich jak pełne udostępnianie danych kontaktowych, regularna aktualizacja informacji czy publikowanie szczegółowych raportów, może poprawić jakość współpracy oraz pozytywnie wpłynąć na rozwój dialogu społecznego.
Źródła:
- Źródło: Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej. Dz.U. 2001 nr 112 poz. 1198.
- Fundacja ePaństwo, Raporty z monitoringu przejrzystości administracji publicznej, https://epanstwo.pl
- OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju), „Open Government: The Global Context and the Way Forward” (2017).
- Ministerstwo Cyfryzacji, „Strategia rozwoju e-administracji w Polsce” (2017), https://www.gov.pl/web/cyfryzacja
- Ogólnopolskie Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, „Raport o transparentności procesów legislacyjnych w Polsce” (2020).
- Instytut Badań Strukturalnych, „Analiza efektywności administracji publicznej w Polsce”, https://ibs.org.pl
- Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, „Raport na temat współpracy przedsiębiorców z administracją publiczną” (2019).
- European Commission, „White Paper on European Governance” (2001), https://ec.europa.eu
- Transparency International, „Corruption Perceptions Index”, https://www.transparency.org/en/cpi